Cách tính ROI tự động hóa giúp doanh nghiệp tối ưu lợi nhuận

Đầu tư vào tự động hóa kiểm thử là quyết định chiến lược. Nhiều doanh nghiệp thất bại vì chỉ nhìn vào chi phí ban đầu mà bỏ qua lợi ích tích lũy về lâu dài. Vấn đề cốt lõi nằm ở việc định lượng chính xác hiệu quả đầu tư này. Việc tính toán ROI không chỉ giúp hợp lý hóa ngân sách trước cấp quản lý mà còn là công cụ điều chỉnh chiến lược. Bài viết này trình bày cách tính ROI tự động hóa chi tiết, bao gồm công thức nền tảng, cách xác định toàn bộ chi phí và lợi ích vô hình. 

Tìm hiểu về ROI – Tự động hóa kiểm thử 

Tự động hóa kiểm thử không chỉ là một khoản chi phí, nó là một quyết định đầu tư chiến lược. Để đảm bảo quyết định này mang lại hiệu quả thực sự, việc tính toán Lợi tức đầu tư (ROI) là bước không thể thiếu.

ROI tự động hóa kiểm thử là gì? 

ROI (Return on Investment) là chỉ số tài chính đo lường mức độ hiệu quả của một khoản đầu tư. Trong bối cảnh công nghệ, ROI tự động hóa kiểm thử là thước đo đánh giá tổng giá trị thu được từ việc tự động hóa (bao gồm tiết kiệm thời gian, giảm lỗi) so với tổng chi phí bỏ ra để triển khai và duy trì hệ thống đó. Mục tiêu luôn là đạt được một ROI dương, tức là khoản lợi ích thu về lớn hơn chi phí đầu tư.

Tầm quan trọng của việc tính ROI  

Việc tính toán ROI không chỉ đơn thuần là bài tập kế toán; nó là công cụ sống còn để điều chỉnh chiến lược.

• Hợp lý hóa Đầu tư: ROI cung cấp dữ liệu bằng số để chứng minh rằng khoản đầu tư ban đầu vào công cụ, hạ tầng và nguồn lực là xứng đáng, đặc biệt khi yêu cầu ngân sách từ cấp quản lý.
• So sánh Hiệu quả: Chỉ số ROI cho phép so sánh rõ ràng giữa việc thực hiện kiểm thử thủ công và kiểm thử tự động. Điều này giúp đội ngũ xác định rõ ràng nên tự động hóa những khu vực nào để thu được lợi ích tối đa.
• Phân bổ Nguồn lực: Dựa trên kết quả ROI, doanh nghiệp có thể phân bổ ngân sách và nhân sự một cách hiệu quả hơn cho các dự án tự động hóa ưu tiên.
• Cải tiến Liên tục: Việc đo lường ROI theo thời gian giúp đội ngũ tinh chỉnh chiến lược tự động hóa, loại bỏ các kịch bản kém hiệu quả và tập trung vào các lĩnh vực mang lại lợi nhuận cao.

Lợi ích định lượng (Tiền/Thời gian) và lợi ích vô hình (Chất lượng/Tốc độ)

Khi tính toán ROI, cần xét đến cả hai loại lợi ích để có cái nhìn toàn diện về giá trị mà tự động hóa mang lại.

• Lợi ích định lượng: Đây là những lợi ích có thể dễ dàng chuyển đổi thành tiền tệ hoặc thời gian. Bao gồm thời gian tiết kiệm được do tốc độ thực thi tự động nhanh hơn so với thủ công, chi phí lao động trực tiếp giảm và chi phí sửa lỗi sản phẩm giảm nhờ phát hiện lỗi sớm.
• Lợi ích vô hình: Đây là những giá trị khó định lượng trực tiếp bằng tiền nhưng lại có tác động lớn đến hoạt động kinh doanh. Các lợi ích này bao gồm tăng tốc độ phát hành, cải thiện sự hài lòng của khách hàng, nâng cao chất lượng tổng thể của sản phẩm, và củng cố niềm tin của đội ngũ vào phần mềm.

Công thức nền tảng và cách tính ROI tự động hóa chuẩn xác

Phần này đi sâu vào cách thức chuyển đổi các chi phí và lợi ích thành một con số ROI rõ ràng. Mọi tính toán đều cần dựa trên sự so sánh giữa phương pháp thủ công và tự động.

Cách tính ROI tự động hóa kiểm thử

Công thức cơ bản nhất được sử dụng trong tài chính để tính toán ROI trong bất kỳ lĩnh vực nào. Nó cũng áp dụng cho tự động hóa kiểm thử.

Công thức tính ROI theo phần trăm:

ROI = [(Tổng Lợi ích – Tổng Chi phí) / Tổng Chi phí] x 100 

Hoặc diễn giải dễ hiểu hơn:

ROI = (Khoản Tiết kiệm / Khoản Đầu tư) x 100 

Việc tính toán phải bao gồm cả chi phí triển khai ban đầu và chi phí duy trì trong dài hạn để đảm bảo con số ROI là thực tế.

Bước 1: Tính toán Khoản tiết kiệm từ Tự động hóa

Khoản tiết kiệm là giá trị cốt lõi của công thức ROI, thường được tính dựa trên sự khác biệt về thời gian và tần suất chạy kiểm thử. Chúng ta cần định lượng chi phí lao động thủ công đã được thay thế.

Công thức tính Khoản Tiết kiệm (Savings) dựa trên Thời gian hoặc Tiền:

• Khoản Tiết kiệm (Savings) = (Chi phí chạy thủ công – Chi phí chạy tự động) x Số lần chạy test
• Trong đó, chi phí chạy có thể được quy đổi từ thời gian, với giả định: Thời gian thực thi x Lương giờ của Tester

Khoản tiết kiệm sẽ càng lớn khi số lượng kịch bản kiểm thử được tự động hóa nhiều và tần suất chạy lại cao.

Bước 2: Tính toán Tổng Chi phí Đầu tư

Chi phí đầu tư bao gồm tổng các khoản chi tiêu cố định (ban đầu) và chi phí vận hành (duy trì) trong suốt chu kỳ tính toán ROI. Đây là nơi nhiều doanh nghiệp mắc sai lầm do bỏ sót các chi phí ẩn.

Công thức tính Tổng Chi phí Đầu tư:

Investment = Chi phí cố định ban đầu + Chi phí duy trì

Chi phí Cố định Ban đầu bao gồm mua công cụ, thiết lập hạ tầng và đào tạo. Chi phí Duy trì là phần quan trọng nhất, bao gồm thời gian mà các kỹ sư dành cho việc cập nhật, sửa lỗi và điều chỉnh các kịch bản kiểm thử tự động sau mỗi lần thay đổi code.

Bước 3: Áp dụng công thức và phân tích Kết quả

Sau khi đã có được giá trị Khoản Tiết kiệm (lợi ích) và Tổng Chi phí Đầu tư, chúng ta áp dụng vào công thức ROI.

• Tính toán ROI: Thay số liệu vào công thức để có kết quả ROI (dương hay âm).
• Phân tích Điểm Hòa vốn: Xác định khoảng thời gian cần thiết để tổng lợi ích tích lũy bằng với tổng chi phí đã đầu tư. Điểm hòa vốn cho thấy khi nào dự án tự động hóa bắt đầu sinh lời.
• Báo cáo và Điều chỉnh: Con số ROI cung cấp bằng chứng cho cấp quản lý. Nếu ROI âm hoặc hòa vốn quá lâu, cần phân tích lại các yếu tố chi phí, lợi ích, và điều chỉnh chiến lược tự động hóa, ví dụ: tập trung vào các kịch bản ổn định hơn hoặc tối ưu hóa chi phí bảo trì.

Phân tích chi tiết: Xác định toàn bộ Chi phí 

Đầu tư vào tự động hóa không chỉ là mua công cụ. Việc liệt kê đầy đủ các khoản chi phí sẽ giúp tính toán ROI chính xác và thực tế hơn.

Chi phí ban đầu 

Đây là các khoản chi phí một lần, cần thiết để thiết lập hệ thống tự động hóa.

• Chi phí mua công cụ và giấy phép: Bao gồm chi phí mua/thuê các công cụ tự động hóa, hệ thống quản lý kiểm thử hoặc các dịch vụ đám mây liên quan.
• Chi phí cơ sở hạ tầng và phần cứng: Chi phí thiết lập môi trường kiểm thử, máy chủ chạy kiểm thử song song hoặc các dịch vụ Cloud như AWS, Azure.
• Chi phí đào tạo và nâng cao kỹ năng đội ngũ: Chi phí đào tạo nội bộ hoặc thuê chuyên gia bên ngoài để đội ngũ QA/Dev có thể xây dựng, vận hành và bảo trì framework tự động hóa.

Chi phí phát sinh và duy trì  

Đây là các chi phí lặp lại hàng tháng hoặc hàng quý, thường chiếm phần lớn tổng chi phí trong dài hạn.

• Chi phí viết và phát triển kịch bản kiểm thử mới: Thời gian và công sức mà kỹ sư tự động hóa dành ra để xây dựng các kịch bản kiểm thử mới cho các tính năng mới của sản phẩm.
• Chi phí bảo trì kịch bản do thay đổi ứng dụng: Chi phí quan trọng nhất, liên quan đến việc cập nhật, sửa đổi các kịch bản kiểm thử tự động khi giao diện người dùng hoặc logic nghiệp vụ của ứng dụng thay đổi.
• Chi phí xử lý lỗi kiểm thử: Thời gian bị lãng phí do phải điều tra và xử lý các lỗi kiểm thử không phải do bug của ứng dụng, mà do kịch bản tự động hóa không ổn định.
• Chi phí phân tích và báo cáo kết quả kiểm thử: Thời gian cần thiết để tổng hợp kết quả chạy kiểm thử, phân tích các lỗi thất bại, và tạo báo cáo trực quan gửi đến các bên liên quan.

Phân tích chi tiết: Xác định toàn bộ lợi ích

Việc tự động hóa mang lại nhiều lợi ích có thể định lượng, đóng vai trò then chốt trong công thức tính ROI.

Lợi ích liên quan đến hiệu suất và năng suất đội ngũ

Tự động hóa giúp đội ngũ làm việc hiệu quả hơn bằng cách giảm tải công việc lặp lại.

• Thời gian tiết kiệm được từ việc loại bỏ kiểm thử thủ công lặp lại: Lợi ích trực tiếp nhất: thời gian Tester không còn phải dành cho các kịch bản kiểm thử hồi quy lặp lại, cho phép họ làm việc khác.
• Tăng thời gian cho kiểm thử Khám phá và công việc có giá trị cao: Kỹ sư kiểm thử có thêm thời gian để thực hiện các công việc cần tư duy chuyên sâu hơn như kiểm thử khám phá, đánh giá bảo mật, hoặc cải tiến quy trình.

Lợi ích liên quan đến chất lượng sản phẩm và tốc độ phát hành

Đây là những lợi ích chiến lược ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp.

• Rút ngắn chu kỳ phát hành sản phẩm: Khả năng chạy toàn bộ bộ kiểm thử hồi quy chỉ trong vài phút thay vì vài giờ/ngày giúp đội ngũ phát hành phần mềm nhanh chóng và thường xuyên hơn.
• Giảm thiểu chi phí sửa lỗi nhờ phát hiện lỗi sớm: Tự động hóa được tích hợp vào CI/CD giúp tìm lỗi ngay khi code được commit, khiến chi phí sửa lỗi giảm đi đáng kể so với việc phát hiện lỗi ở môi trường Production.
• Tăng độ bao phủ kiểm thử và độ tin cậy của phần mềm: Kịch bản tự động hóa đảm bảo thực thi 100% logic đã định, giúp tăng độ bao phủ và giảm thiểu rủi ro khi thay đổi code.

Lợi ích vô hình 

Những giá trị khó quy đổi ra tiền nhưng lại ảnh hưởng lâu dài đến thương hiệu và tổ chức.

• Cải thiện sự hài lòng của khách hàng và uy tín thương hiệu: Số lượng lỗi trên Production giảm, dẫn đến trải nghiệm người dùng tốt hơn, tăng lòng trung thành và uy tín thương hiệu.
• Nâng cao tinh thần và kỹ năng làm việc của đội ngũ QA: Đội ngũ kiểm thử được làm quen và phát triển kỹ năng với công nghệ mới, giúp họ cảm thấy gắn kết và có động lực hơn trong công việc.

Các yếu tố quan trọng ảnh hưởng lớn đến ROI (Ngoài công thức)

Việc tập trung vào những yếu tố chiến lược ngoài công thức sẽ tối ưu hóa Lợi tức đầu tư và đảm bảo sự bền vững của dự án tự động hóa.

Lựa chọn kịch bản tự động hóa

Ưu tiên tự động hóa những kịch bản ổn định, có tính lặp lại cao và mất nhiều thời gian nếu thực hiện thủ công. Tránh các kịch bản thay đổi giao diện liên tục hoặc cần đánh giá trực quan phức tạp. Chọn đúng kịch bản quyết định 80% thành công của ROI.

Tần suất và tốc độ thực thi kiểm thử

Giá trị của tự động hóa nằm ở tần suất chạy. Kiểm thử nên được thực thi càng nhanh, càng sớm trong chu kỳ phát triển (ví dụ: ngay sau mỗi lần tích hợp code) để phát hiện và sửa lỗi ngay lập tức. Điều này trực tiếp giảm thiểu chi phí sửa lỗi.

Khả năng tái sử dụng và Khả năng mở rộng của Framework

Framework tự động hóa cần được thiết kế theo các mô hình tốt (như Page Object Model) để các thành phần có thể tái sử dụng, giúp giảm đáng kể chi phí phát triển kịch bản mới và chi phí bảo trì sau này, từ đó tăng ROI dài hạn.

Tích hợp tự động hóa vào quy trình CI/CD và DevOps

Tự động hóa cần được tích hợp liền mạch vào quy trình Tích hợp liên tục/Triển khai liên tục (CI/CD). Việc này đảm bảo kiểm thử luôn được thực thi tự động, nhất quán, loại bỏ sự can thiệp thủ công và tạo ra lợi ích liên tục.

Những sai lầm phổ biến cần tránh khi tính ROI tự động hóa

Các sai sót trong tính toán hoặc chiến lược có thể làm sai lệch con số ROI, dẫn đến các quyết định đầu tư không chính xác.

Bỏ qua hoàn toàn Chi phí Duy trì và Bảo trì kịch bản

Sai lầm lớn nhất là xem chi phí bảo trì kịch bản (do sự thay đổi của ứng dụng) là không đáng kể. Chi phí này thường chiếm từ 20-40% chi phí phát triển ban đầu hàng năm và phải được tính vào Tổng Chi phí Đầu tư để ROI có ý nghĩa thực tế.

Phóng đại Tỷ lệ tái sử dụng kịch bản 

Giả định rằng hầu hết các thành phần kịch bản có thể được tái sử dụng là không thực tế. Việc phóng đại khả năng tái sử dụng dẫn đến ước tính lợi ích vượt quá mức thực tế, làm đẹp con số ROI một cách giả tạo.

Chỉ tập trung vào chi phí Lao động trực tiếp  

Bỏ qua các chi phí gián tiếp quan trọng như giấy phép công cụ, chi phí hạ tầng Cloud, chi phí xử lý lỗi giả hoặc chi phí đào tạo khiến Tổng Chi phí Đầu tư bị thiếu hụt. Việc này làm cho con số ROI dương ảo và không bền vững.

Đánh giá ROI quá sớm trong chu kỳ dự án

ROI là chỉ số lợi ích tích lũy trong dài hạn. Đánh giá quá sớm (ví dụ: chỉ sau 3 tháng) khi chi phí thiết lập ban đầu vẫn cao thường cho ra con số ROI âm. Cần đánh giá sau 6-12 tháng, khi Điểm Hòa vốn đã được vượt qua.

Tự động hóa kiểm thử là khoản đầu tư sinh lời, nhưng chỉ khi được tính toán và quản lý một cách khoa học. Hiểu rõ cách tính ROI tự động hóa giúp đội ngũ chuyển từ vai trò tiêu tốn chi phí sang tạo ra giá trị cho doanh nghiệp. Điều quan trọng là phải bao gồm tất cả chi phí duy trì, lợi ích định lượng và vô hình trong công thức. Việc tránh các sai lầm phổ biến như đánh giá ROI quá sớm hay bỏ qua chi phí bảo trì sẽ đảm bảo con số ROI thực tế nhất.